Kraina historyczno-geograficzna, obejmująca region, otaczający Tatry po polskiej i słowackiej stronie. Obszar jest trudny do zdefiniowania, a jego granice stanowią wciąż przedmiot polemiki. W jego skład wchodzą Podhale, Spisz, Liptów i Orawa – czyli wszystkie cztery subregiony, przylegające do centralnego w tym obszarze masywu Tatr. Witold H. Paryski (Wielka Encyklopedia Tatrzańska, 1995) definiuje Podtatrze jako obszar bezpośrednio przylegający do Tatr, wyznaczany od Nowego Targu biegiem rzek Czarny Dunajec, Czarna Orawa, Orawa, Zimna Woda Orawska, Zuberska Woda, Kwaczanka, Jezioro Liptowska Mara, Wag, Biały Wag, Mały Poprad, Poprad i w poprzek Magury Spiskiej do Dunajca, którym do Nowego Targu.
Podaję tę definicję, choć ja stosuję inną: dla mnie Podtatrzem jest całość wymienionego na początku obszaru, dla którego Tatry są zwornikiem geograficznym, centrum turystycznym oraz dominantą gospodarczą. Podtatrze podzielone jest politycznie (nierówno!) między Polskę a Słowację, choć z uwagi na to, że oba nasze kraje wchodzą w skład strefy Schengen – granica ta nie stanowi przeszkody w poruszaniu się na całym obszarze. Ale póki dzieli nas jeszcze waluta (na Słowacji od kilku lat płacimy w euro!) – rozdzielamy też Podtatrze na polskie i słowackie.
Podtatrze zatem obejmuje:
Podhale – kraina w całości polska, ze stolicą w Nowym Targu oraz centrum turystycznym w Zakopanem, kotlina obejmująca dorzecze górnego biegu Dunajca, położona między Tatrami, Orawą, Pasmem Podhalańskim, Gorcami, Pieninami i Spiszem. Kwestia przebiegu północnej granicy Podhala jest także dyskusyjna i poruszymy ją, gdy przyjdzie na to czas. Zakopane, Kościelisko i Bukowina Tatrzańska stanowią punkty wypadowe dla turystyki tatrzańskiej, największymi ośrodkami narciarskimi są Zakopane, Białka Tatrzańska i Bukowina Tatrzańska.
Liptów – kraina w całości słowacka, ze stolicą w Liptowskim Mikulaszu i drugim dużym ośrodkiem w Rużomberku, kotlina położona między Tatrami a Niżnymi Tatrami i Górami Choczańskimi oraz między Orawą a Spiszem, stanowiąca dorzecze górnego biegu Wagu. Obszar intensywnej turystyki i narciarstwa uprawianego jednak przeważnie w Tatrach Zachodnich i Tatrach Niżnych.
Orawa – kraina podzielona między Polskę a Słowację (tam większość terenu!), stanowiąca kotlinę obejmującą dorzecze rzeki Orawa, ze stolicą administracyjną w słowackim Dolnym Kubinie i stolicą historyczną na Orawskim Zamku. Polska część Orawy obejmuje 14 wsi położonych na obszarze mn.w. od wododziału europejskiego na północ od Czarnego Dunajca po Beskid Wysoki i Żywiecki, od Piekielnika i Podwilka na zachodzie po granicę ze Słowacją. Największe miejscowości po polskiej stronie to wsie Jabłonka, Lipnica Wielka i Zubrzyca Górna. Największymi atrakcjami turystycznymi są Zamek Orawski i Jezioro Orawskie po stronie słowackiej oraz Muzeum Orawski Park Etnograficzny i kościół w Orawce po stronie polskiej.
Spisz – kraina podzielona między Polskę a (w większości!) Słowację, z dwiema głównymi rzekami: Popradem w części północnej i Hornádem w części południowej, usytuowana między Tatrami, Podhalem, Pieninami i Beskidem Sądeckim a regionami Gemer, Abov i Szarisz. Jest zróżnicowany historycznie i geograficznie tak, że dzieli się go na trzy podregiony: Polski Spisz, leżący głównie na obszarze Zamagurza Spiskiego, Górny Spisz stanowiący dorzecze górnego biegu Popradu i obszar Gór Lewockich oraz Dolny Spisz, stanowiący dorzecze górnego biegu Hornádu i obszar Rudaw Spiskich (w ich obrębie Branisko, Wołowskie szczyty i Czarna Góra). Główne miejscowości Spisza to Poprad, Kieżmark, Stara Lubowla, Lewocza, Spiska Nowa Wieś i Spiskie Podgrodzie (ze Spiskim Zamkiem i Spiską Kapitułą). Północny Spisz to główny ośrodek turystyki tatrzańskiej i sportów zimowych, z głównym centrum w Tatrzańskiej Łomnicy, Smokowcach i Szczyrbskim Jeziorze. Po polskiej stronie znajduje się obecnie 14 wsi (leżących w obrębie gmin Łapsze Niżne oraz Nowy Targ i Bukowina Tatrzańska), spośród których największe to Łapsze Niżne, Niedzica i Frydman. Największą atrakcją turystyczną jest zamek w Niedzicy oraz akwen Jeziora Czorsztyńskiego.
Tekst: Maciej Pinkwart