„Chata” – Zakopane, ul. Witkiewicza 19B

Prawdopodobnie pierwszym właścicielem tego domu był prawnik, dr Władysław Markiewicz, działacz i I wiceprezes Towarzystwa Tatrzańskiego. Pierwsze notowanie jego bytności w domu przy ul. Przecznica 23 jest w Liście Gości Zakopiańskich z 1890 r. (Lista nr 4, obejmująca meldunki do 4 lipca, poz. nr 431). Rok wcześniej Markiewicz zameldowany jest jeszcze przy Krupówkach (teoretycznie jest możliwe, że dom ten zaliczony był wtedy do Krupówek, choć jest to wątpliwe, bo jednak „Chata” jest od nich dość odległa). Przez kilka lat dom ten jest bezimienny, oznaczany tylko adresem Przecznica 23, raz (w 1892 r.) jako „Przeczn. Dr Markiewicz” lub „Przeczn. 23, Markiewicz”. W 1894 r. adres Markiewicza zmienia się na „Przecznica 21” i tak też jest zapisany nie tylko w listach Gości, ale i w „Spisie domów na obszarze Stacji Klimatycznej”, zamieszczonym w „Almanachu Tatrzańskim” Jana Grzegorzewskiego z 1894 r., gdzie dom ten ma nr konskrypcyjny 119. Jego bezpośrednimi sąsiadami są Teresa Fedrowa (nr 17, konskr. 85), Justyna Fedrowa (nr 19, konskr. 240) i Jan Bachleda Taiber (Tak! nr 23, konskr. 853), ale te domy (z wyj. Teresy Fedrowej) sądząc po numerach wybudowano sporo później od domu Markiewicza. Widnieje on także na zamieszczonym w „Almanachu” planie, gdzie widać wyraźnie, jak skomplikowana sytuacja topograficzna zrobiła się przy Przecznicy już wtedy:

Plan stacji klimatycznej 1893-1894

W 1895 r. w Liście Gości (poz. 647) pojawia się nazwisko „J. Ex. Dunajewski Julian, c.k. tajny radca dworu, były minister”, który zatrzymał się pod adresem „Przecznica. Rylska”. Ten Julian Antoni Dunajewski (1821-1907) to ważna osobistość, ekonomista, rektor UJ, były już wówczas minister skarbu Austrii, młodszy brat Albina, ówczesnego biskupa krakowskiego. Rok później w Liście Gości zakopiańskich ze stycznia 1896 r., str. 2 mamy:

Jest to pierwsza odnaleziona wzmianka, zawierająca nazwę „Chaty”. W tym samym roku w domu przy ul. Przecznica 21 mieszka ponownie ekscelencja Dunajewski, rok później odnotowany jest on pod adresem Przecznica 23. Czy zatem znów zmieniła się numeracja? Czy Ekscelencja zmienił adres na sąsiedni dom? Ba! W „Kalendarzyku Tatrzańskim” Mieczysława Kowalewskiego na rok 1902, str. 34 – widnieje „Chata” przy ul. Przecznica 25… To samo w „Kalendarzyku…” na rok 1904, s. 33.

Prawdopodobnie właścicielką od 1910 roku była Izabella Ścibor-Rylska (1857-1927), matka Idy (ta ostatnia poślubiła w 1905 roku Ludwika Marię Koziebrodzkiego, więc w 1910 roku nazywała się już Koziebrodzka)”. Można jednak sądzić, że zmiana właściciela z Markiewicza na Rylską nastąpiła wcześniej, w 1895 r. Ta Ida Izabella Ścibor-Rylska Koziebrodzka (1880-1964) przyjaźniła się z Witkacym, o czym pisze we wspomnieniach I. Ś.-R. Koziebrodzka, Urywek z pamiętnika, w: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca. Księga pamiątkowa, Warszawa 1957, s. 295–297.

Tekst i opracowanie: M. Pinkwart, R. Piżanowska