11 grudnia 2016 r. mija 140 lat od śmierci Mieczysława Karłowicza. Sporo wiemy o jego związkach z Zakopanem i Tatrami, jego muzyka rozbrzmiewa w Zakopanem coraz częściej, ale z uwagi na wyjątkowość tej postaci warto przypominać o nim przy każdej nadarzającej się okazji.

Trzynastoletni Mieczysław Karłowicz, z matką Ireną z Sulistrowskich i starszym rodzeństwem – Wandą i Edmundem po raz pierwszy przyjechał pod Giewont 9 lipca 1889 r. Ojciec – wybitny lingwista i etnograf Jan Karłowicz – przebywał w tym czasie w sanatorium w podwarszawskim Grodzisku Mazowieckim, lecząc tam dokuczliwe lumbago. Do niego żona i dzieci kierują swoje pierwsze zakopiańskie listy.

A to Zakopane wyszło trochę z przypadku. Zapewne wcześniej czy później by tu trafili, jak wiele osób kierujących się modą czy kwestiami zdrowotnymi (współczesnym ludziom trudno w to uwierzyć, że kiedyś przyjeżdżano do Zakopanego po zdrowie!) – ale latem 1889 r. mało brakowało, by na wakacje Karłowiczowie wybrali Sopot czy Ciechocinek, jak początkowo planowali. Paszporty na wyjazd z Rosji do Austrii (czyli z Warszawy do Zakopanego) dostali dopiero 5 lipca, 8 lipca wyjechali z Warszawy i wieczorem tego dnia – po postoju w miejscowości Granica i rewizji w Szczakowej – dotarli do Krakowa, gdzie nocowali, zwiedzali miasto, a potem odjechali do Chabówki. 9 lipca byli już w Zakopanem.

10 lipca 1889 r. Irena Karłowiczowa pisze do męża w Grodzisku:

Otóż i u stóp Giewontu jesteśmy, mój najdroższy, nie przesadzają ci, którzy mówią, że to cudownie piękna okolica; co spojrzę, to myśl jedna, żeby też spojrzeć z Tobą razem.[…] Miecio znalazł tu swoich dwóch kolegów od Górskiego [gimnazjum w Warszawie – MP], poszedł więc na paszę z nimi i pewną jestem, że nudzić się nie będzie. […] Mam chęć wyeksploatowania swojej tu bytności do gruntu; początek dobry, bo się wymknęłam już dziś o 5-ej. Byłam tędy i owędy, aby już coś poznać. Śliczności skończone, a Górale sami – jakie to sympatyczne: czym starszy, tym piękniejszy, bo poważniejszy, a powaga to jego rys główny…

Tego samego dnia pierwszy swój list pisze z Zakopanego Mieczysław Karłowicz, kierując go do przyjaciela, przyszłego wynalazcy i konstruktora Kazimierza Prószyńskiego:

Jest tutaj bardzo ładnie. Widać Tatry i Dunajec o parę kroków od nas płynie. Byłem w Krakowie; nic tam nadzwyczajnego nie ma, zwyczajnie – dziura. […] Mamy tu mały domek najęty, składający się z dwóch pokoi i przedpokoju. Jest i mała weranda do siedzenia. Droga do Krakowa bardzo nudna, a adresować potrzeba tak:

Przewielebny M. Karłowicz – Austria, Galicja – Via (przez) Chabówka – Zakopane N. 171.

Woda z Dunajca jest tak dobra, że nigdy lepszej nie piłem.

Ten wspominany dwukrotnie Dunajec to najprawdopodobniej Potok Foluszowy, a nie Bystra, którą uważa się za potok źródłowy Dunajca (choć Irena Karłowiczowa w jednym z listów pisze: czasem uciekam na swoją ławeczkę zasłuchać się szumem bystrej i zapatrzyć na Giewonta… ), do którego z domu nr 171 było całkiem blisko. Dom ten należał do Jana Stopki, przewodnika tatrzańskiego, z którym Karłowiczowie odbywali pierwsze wycieczki: do Doliny Kościeliskiej, na Czerwone Wierchy i na Giewont. Byli też w Jaskini Magurskiej, na Gubałówce (sam Mieczysław), w Dolinie Strążyskiej, na Sarniej Skale, w Dolinie Za Bramką, by zakończyć pierwszy sezon wyprawą do Morskiego Oka przez Zawrat, z powrotem przez Waksmundzką. Wybrali się także przez Nowy Targ do Czorsztyna, a następnie odbyli spływ tratwami przez Przełom Dunajca. Projektowali też wycieczkę do Szmeksu (Smokowca) przez Polski Grzebień, z planowanym za powrotem zwiedzaniem Jaskiń Bielskich, ale z powodu fatalnej pogody odkładano to z dnia na dzień tak, że w końcu nie wiemy, czy wyprawa się odbyła.

Główną entuzjastką Tatr stała się Irena Karłowiczowa i ten swój entuzjazm przekazała Mieczysławowi – starsze dzieci miały zwykle muchy w nosie i do Zakopanego się nie przekonały.

Z ciekawej korespondencji wymienianej latem 1889 r. między Karłowiczami przebija przede wszystkim niezwykła wprost miłość i zrozumienie między szykującymi się do 25-lecia małżeństwa rodzicami Mieczysława. Irena Karłowiczowa, zazwyczaj przedstawiana jako osoba nieprzystępna, zaborcza czy wręcz niesympatyczna jest tu kapitalnym reporterem, zakochaną kobietą i pogodnie znoszącą humory swych starszych dzieci matką. O Zakopanem dowiadujemy się z tych listów sporo, choć może nas to i owo szokować, jak na przykład takie zdanie:

Melodie góralskie to coś podejrzanego, bo dziwną jest ta rasa niemuzykalna, uważamy to od dawna i ciągłe mamy tego dowody…

Piszę o tym pierwszym pobycie tak szczegółowo, bo dopiero w 2010 roku, prawie dwa lata po ukazaniu się ostatniego wydania mojej książki o Karłowiczu, Andrzej Spóz z Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego opublikował w niszowym kwartalniku „Muzyka” zbiór kilkudziesięciu nieznanych wcześniej listów Ireny i Mieczysława do Jana Karłowicza, z których owe tatrzańskie pierwociny naszego kompozytora poznajemy dokładniej. Późniejsze zakopiańskie szlaki twórcy Odwiecznych Pieśni znane są już lepiej.

Chata Stopki – Zakopane

Co po Karłowiczu pozostało w Zakopanem? Dom Stopki przy Krupówkach, gdzie spędził pierwszy swój sezon zakopiański – już nie istnieje. Znikła Klemensówka – Zakład dra Piaseckiego, gdzie mieszkał kilka lat później. Hotel Warszawski w Jaszczurówce zmieniono nie do poznania. Drewniany Dwór Tatrzański, gdzie występował jako skrzypek – spłonął, a na jego miejscu powstał budynek murowany, znany jako Dworzec Tatrzański. Nie istnieje już willa Herza przy ul. Zamoyskiego. Jest Fortunka na Bystrem, gdzie przyjeżdżał i komponował najwięcej. Na miejscu willi Pod Białym Orłem przy Krupówkach powstała wielka kamienica, gdzie znajduje się bank. W ruinę popada Limba, gdzie mieszkał w 1907 r. (niektórzy uważają, że w sąsiedniej Kalinie). Liliana spłonęła w 1980 r. Jest wreszcie Lutnia przy ulicy Sienkiewicza, gdzie był jego ostatni adres i gdzie znajduję się poświęcona mu tablica pamiątkowa. Symboliczną tablicę, upamiętniającą związki kompozytora z Zakopanem, w 2009 r. odsłonięto na wewnętrznym murze Starego Cmentarza, obok podobnej tablicy Szymanowskiego. Na Bystrem jest ulica Mieczysława Karłowicza, doprowadzająca z ronda Bystre do willi Fortunka (choć ona sama administracyjnie przypisana jest do Bulwarów Słowackiego).

Willa Lutnia

Jest też w Zakopanem Państwowa Szkoła Muzyczna, nosząca imię Mieczysława Karłowicza i od kilku lat – Stowarzyszenie im. M. Karłowicza. Warto, by była też trwała pamięć o człowieku, który w jednym z artykułów napisał:

Idealnym typem turysty byłby dla mnie ten, co by wyruszając w góry z jasno określonym pragnieniem szukania wrażeń w pierwszym rzędzie estetycznych posiadał jednocześnie tyle silnej woli, odwagi i wyrobienia, ażeby wszelkie trudności stały się dlań tylko urozmaiceniem wyprawy.

Uroczystość odsłonięcia pomnika Karłowicza 1909 r.

Ważniejsze fakty

z biografii i działalności taternickiej Mieczysława Karłowicza

Poniższe zestawienie nie aspiruje do miana kalendarium ani nawet kroniki życia i twórczości Karłowicza. W miarę szczegółowo potraktowano elementy biografii związane z Zakopanem. Wykaz przejść tatrzańskich opracowano głównie w oparciu o zestawienie Władysława Malinowskiego w pracy Z życia i twórczości Mieczysława Karłowicza, skorygowane przez Witolda H. Paryskiego i uzupełnione przeze mnie. Tam, gdzie nie podano nazwisk współtowarzyszy – miały miejsce wycieczki samotne. Wykaz ten jest niekompletny: brak pełnych danych, zwłaszcza dotyczących pierwszych sezonów tatrzańskich Karłowicza. 

1876

11 grudnia – W Wiszniewie urodził się Mieczysław Karłowicz, jako czwarte dziecko Jana Karłowicza i Ireny z Sulistrowskich.

1882-85

– Karłowiczowie przebywają w Heidelbergu, Mieczysław rozpoczyna naukę gry na skrzypcach.

1885

– Pobyt w Pradze.

1886-87

– Karłowiczowie przenoszą się do Drezna.

1887

– Rodzina Karłowiczów osiedla się na stałe w Warszawie.

1888

– Mieczysław rozpoczyna naukę w szkole Wojciecha Górskiego.

1889

10 lipca – 28 sierpnia – Pierwszy pobyt w Zakopanem, w domu Jana Stopki przy Krupówkach.

– Pierwsze wycieczki w towarzystwie matki i rodzeństwa, z przewodnikiem Janem Stopką: do doliny Kościeliskiej, Strążyskiej i Za Bramką, na Sarnią Skałę, na Giewont, na Czerwone Wierchy, do Morskiego Oka przez Zawrat, możliwe, że również do Szmeksu (Smokowca) przez Polski Grzebień. Poza tym Gubałówka (sam Mieczysław) i wycieczka przez Nowy Targ do Czorsztyna, skąd spływ tratwami przez przełom Dunajca.

jesień – Początek nauki gry na skrzypcach u Stanisława Barcewicza.

1891-92

– Pierwsze kompozycje skrzypcowe, wokalne i fortepianowe.

1892

20 czerwca – 9 września – Pobyt w Zakopanem, początkowo w Klemensówce dra W. Piaseckiego, potem w Hotelu Warszawskim w Jaszczurówce.

– Wycieczki na Bystrą, Czerwone Wierchy, Giewont, Świnicę, Rysy, Kościelec, Kominiarski Wierch, Kozi Wierch, Granaty i Żółtą Turnię, w towarzystwie Jana Stopki, Janusza Chmielowskiego i samotne.

28 lipca i 17 sierpnia – Artykuły Karłowicza ukazują się w „Kurierze Zakopiańskim”.

24 sierpnia – Pierwszy publiczny występ Karłowicza jako skrzypka w zakopiańskim Dworcu Tatrzańskim.

26 sierpnia – Kolejny występ w Dworcu Tatrzańskim.

1893

11 lutego – Ślub Wandy Karłowiczówny z Zygmuntem Wasilewskim w Krakowie.

13 lutego – Mieczysław ogląda obraz St. Bergmana Stanisław Oświecim przy zwłokach Anny.

marzec – Mieczysław Karłowicz zostaje członkiem Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego.

20 czerwca – Egzamin maturalny.

5 lipca – 9 sierpnia – Pobyt w Hotelu Warszawskim w Jaszczurówce.

24 – 27 lipca – Wycieczka na Łomnicę z przewodnikiem Janem Kubinem.

3 sierpnia – Wycieczka na Świnicę z rodzicami, w sierpniu oprócz tego prawdopodobnie również na Rysy, Wagę i Wysoką, z przewodnikami.

sierpień – Wycieczki w Alpy.

jesień – Początek studiów na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego.

1894

16(?) lipca – 2 września – Pobyt w Zakopanem, w willi Herza przy (dzisiejszej) ul. Zamoyskiego.

koniec lipca – Wycieczka na Gierlach i Mięguszowiecki Szczyt, z przewodnikiem J. Walą.

19 września – Początek lekcji kontrapunktu u Gustawa Roguskiego.

1895

– Kolejne kompozycje – na głos z fortepianem, fortepian i skrzypce.

wrzesień – Wyjazd na studia do Berlina.

październik – Początek studiów kompozytorskich u Henryka Urbana. Jan i Mieczysław Karłowiczowie wstępują do Towarzystwa Tatrzańskiego.

1896-1901

– Studia kompozytorskie w Berlinie. Karłowicz ostatecznie porzuca zamiar zostania skrzypkiem-wirtuozem. Powstają pieśni, utwory kameralne, Serenada na orkiestrę smyczkową, Uwertura i Muzyka do prologu „Białej gołąbki”. Pracuje nad książką Nie wydane dotychczas pamiątki po Chopinie. Stan zdrowia uniemożliwia wyjazdy do Zakopanego.

1902

wiosna – Początek pracy nad Koncertem skrzypcowym A-dur op. 8.

8 lipca – 5(?) września – Pobyt w Zakopanem, w willi Fortunka na Bystrem.

12 lipca – Zakończenie prac nad Symfonią e-moll „Odrodzenie” op. 7.

22 lipca – Wycieczka do Bielskiej Jaskini.

lipiec-sierpień – Powstaje muzyka do melodeklamacji wiersza Kazimierza Tetmajera Na Anioł Pański.

26 listopada – Artykuł Muzyka swojska w Filharmonii Warszawskiej rozpoczyna wieloletnią walkę Karłowicza o właściwy poziom artystyczny Filharmonii.

30 listopada – Karłowicz zostaje wybrany do zarządu Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, gdzie wkrótce organizuje orkiestrę smyczkową i obejmuje jej kierownictwo, a także urządza czytelnię muzyczną.

grudzień – Ukończenie Koncertu skrzypcowego A-dur op. 8.

1903

21 marca – Koncert kompozytorski w Berlinie: Uwertura do „Białej gołąbki”. Koncert skrzypcowy ze Stanisławem Barcewiczem, Symfonia „Odrodzenie”, pod dyrekcją kompozytora.

7 kwietnia – Koncert kompozytorski we Lwowie: Uwertura i Muzyka do prologu „Białej gołąbki”, I cz. Sonaty fortepianowej z Henrykiem Melcerem, Symfonia „Odrodzenie”, pieśni: Zawód, Najpiękniejsze piosnki, Na śniegu z Zofią Kubalówną, Romans z Koncertu skrzypcowego z Wacławem Hummlem, pod dyrekcją kompozytora.

14 czerwca – Śmierć ojca, Jana Karłowicza.

13 września – Śmierć siostry, Wandy Wasilewskiej.

18-28 września – Pobyt w Zakopanem, prawdopodobnie w Fortunce na Bystrem.

listopad – Ukazują się Nie wydane dotychczas pamiątki po Chopinie Mieczysława Karłowicza.

1904

8 lutego – Koncert kompozytorski w Wiedniu: Uwertura do „Białej gołąbki”, Koncert skrzypcowy ze St. Barcewiczem, Symfonia „Odrodzenie”, pod dyrekcją kompozytora.

marzec-maj – Pobyt nad Adriatykiem, powstaje pierwszy poemat symfoniczny Powracające fale op. 9.

3(?) sierpnia – 10(?) września – Pobyt w Zakopanem w willi Fortunka.

7 września (?) – Karb – Świnicka Przełęcz – Świnica – Zawrat – Hala Gąsienicowa, z Włodzimierzem Boldireffem.

listopad – Powstaje humoreska Orfeum Warszawskie w roku 1910.

28 listopada – Koncert kompozytorski w wynajętej Filharmonii Warszawskiej: Symfonia „Odrodzenie”, Koncert skrzypcowy ze Stanisławem Barcewiczem, poemat symfoniczny Powracające fale, pod dyrekcją kompozytora.

grudzień – Pierwszy projekt opuszczenia Warszawy na stałe.

1905

styczeń-marzec – Pobyt w Niemczech (Berlin, Lipsk, Drezno, Monachium, Norymberga).

wiosna – Prace nad poematem Trzy odwieczne pieśni op. 10.

maj-grudzień – Karłowicz pełni obowiązki dyrektora Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego.

14 lipca – 5 września – Pobyt w Zakopanem, w willi Fortunka.

– Lodowy Szczyt, Baranie Rogi, Wysoka – z przewodnikami, Orla Perć od Zawratu do Koziego Wierchu, z Wł. Boldireffem.

lato – Karłowicz poznaje A. Szelutę i – prawdopodobnie – G. Fitelberga, którzy wraz z L. Różyckim zaznajamiają go z projektem Spółki Nakładowej Kompozytorów Polskich.

sierpień – Pierwszy koncert kompozytorski Spółki w Zakopanem.

sierpień (?) – W. Siemaszkowa wykonuje melodeklamację Na Anioł Pański.

1906

luty – Zakończenie prac nad Trzema odwiecznymi pieśniami.

luty-marzec – Pobyty w Paryżu i w Niemczech.

25 czerwca – 23(?) września – Pobyt w Zakopanem w willi Pod Białym Orłem.

lipiec – 2–dniowa wycieczka na Orlą Perć od Krzyżnego do Zawratu.

lipiec – Orla Baszta, z Elżbietą i Jadwigą Trenklerównymi.

26-28 lipca – Dolina Jaworowa – Zadnie Koperszady – Przełęcz pod Kopą – Zielony Staw Kieżmarski (nocleg) – Dolina Dzika – Barania Przełęcz – Dolina Pięciu Stawów Spiskich (nocleg) – Lodowa Przełęcz (?) – polana Jaworowa (?), z Wł. Boldireffem.

sierpień – Dolina Kościeliska – Pyszniańska Przełęcz – Dolina Kamienista – Dolina Koprowa – Dolina Niewcyrka (nocleg) – Furkotna Przełęcz – Furkot – Hruby – Furkot – Dolina Młynicka – Szczyrbskie Jezioro (nocleg) – Krywań (?).

30 sierpnia – 7 września – Dolina Jaworowa – Kołowa Przełęcz – Dolina Jagnięca – Zielony Staw Kieżmarski (nocleg) – Jastrzębia Turnia – Dolina Dzika – Barania Przełęcz – Dolina Pięciu Stawów Spiskich – Mały Durny Szczyt – Durny Szczyt – Klimkowa Przełęcz – Schronisko Téry’ego (nocleg) – przełęcz między Żółtym Szczytem a Pośrednią Granią – Pośrednia Grań drogą Bröckelmanna – Dolina Zimnej Wody (nocleg) – Smokowiec – Dolina Zimnej Wody (nocleg) – Dolina Staroleśna – Staroleśna północną ścianą – Dolina Wielicka – Śląskie Schronisko (nocleg) – Dolina Batyżowiecka – Batyżowiecki Szczyt (obydwa wierzchołki) – Przełęcz koło Drąga – Dolina Złomisk – Popradzki Staw (nocleg) – Dolina Złomisk – Żłobisty Szczyt – Rumanowy Szczyt – Gankowa Przełęcz – Ganek – Gankowa Przełęcz – Dolina Złomisk – Popradzki Staw (nocleg) – Dolina Mięguszowiecka – Koprowa Przełęcz – Dolina Hlińska – Dolina Ciemnosmreczyńska – Zawory – Dolina Wierchcicha – Liliowe – Zakopane, z Klimkiem Bachledą.

sierpień – Początek pracy nad Rapsodią litewską op. 11.

1 października – Początek kursu dyrygenckiego u A. Nikischa; Karłowicz osiada w Lipsku.

1907

luty – Początek pracy nad poematem Stanisław i Anna Oświecimowie op. 12.

21 marca – Koncert „Młodej Polski” w Berlinie; prawykonanie Odwiecznych pieśni pod batutą G. Fitelberga.

23 czerwca – Irena i Mieczysław Karłowiczowie przyjeżdżają do Zakopanego i zamieszkują najpierw w Hotelu Turystów, potem w willi przy ul. Ogrodowej 7 (dziś Ogrodowa 8, prawdopodobnie jest to Limba).

lipiec – Ukończenie kompozycji Stanisław i Anna Oświecimowie.

4(?) lipca – Liliowe – Walentkowa Przełęcz – Gładka Przełęcz – Świstówka – Morskie Oko.

5(?) lipca – Czarny Staw nad Morskim Okiem – Żabi Szczyt Niżni – Dolina Żabia Białczańska – odwrót spod Młynarza – powrót tą samą drogą.

 6(?) lipca – Morskie Oka – Świstówka – Krzyżne – Dolina Pańszczycy – Zakopane.

18 lipca – Czarny Staw nad Morskim Okiem – grań Żabiego – Dolina Żabia Białczańska – Młynarz nową drogą wejście i zejście, z Michałem Beynarowiczem.

koniec lipca (?) – Liliowe – Zawory – Koprowa Przełęcz – Pośrednia Baszta – Popradzki Staw (?).

początek sierpnia (?) – Popradzki Staw – Dolina Złomisk – Stwolska Przełęcz – Kończysta – Dolina Batyżowiecka.

sierpień – Dolina Czarna Jaworowa – Śnieżna Przełęcz – Dolina Pięciu Stawów Spiskich (nocleg) – Dolina Staroleśna – Biała Ławka – Dolina Jaworowa, z nieznanym przewodnikiem.

– Łomnica drogą Jordana – zejście północną ścianą przez Miedziane Ławki, z nieznanym przewodnikiem.

14–16 sierpnia (?) – Dolina Kieżmarska – Rakuska Przełęcz – Mały Kieżmarski Szczyt – Kieżmarski Szczyt – Huncowska Przełęcz – Rakuska Przełęcz – Zielony Staw Kieżmarski (nocleg) – Kołowa Przełęcz – Jagnięcy Szczyt – Kozia Turnia – Zielony Staw Kieżmarski (nocleg) – Kołowa Przełęcz – Modra Ławka – Wielka Kołowa Turnia (I wejście) – Kołowy Staw – Zadnie Koperszady.

27(?) sierpnia – Szczyrbskie Jezioro – Dolina Furkotna – Wielkie Solisko – Szczyrbskie Jezioro.

28(?) – 30(?) sierpnia – Szczyrbskie Jezioro – Szatan – Pośrednia Baszta – Szczyrbskie Jezioro (nocleg) – Siodełko – Ostra (I wejście południową granią) – Niewcyrska Przełęcz – Krótka – Przełęcz Szpara – Krywań (?), z Wł. Boldireffem.

wrzesień – Dolina Pięciu Stawów Polskich – Czarna Ławka – Kotelnica – Gładki Wierch – Gładka Przełęcz – Dolina Pięciu Stawów Polskich.

12 września – Karłowiczowie przenoszą się do pensjonatu Liliana.

październik – dwudniowa wycieczka na Orlą Perć, od Zawratu do Małej Buczynowej Turni.

październik – Giewont Żlebem Kirkora.

październik – Goryczkowa Czuba – granią do Kondrackiej Przełęczy.

14 października – Mnich – Zadni Mnich, z K. Bachledą.

26-28 października – Dolina Jaworowa (nocleg w szałasie) – Biała Ławka – Dolina Staroleśna – Ostry Szczyt południową ścianą drogą Häberleina – Biała Ławka – Dolina Jaworowa (nocleg j.w.) – Czarna Dolina Jaworowa – Czarna Przełęcz – Kołowy Szczyt – Czarna Przełęcz – Czarny Szczyt – Czarna Przełęcz – Dolina Jaworowa (nocleg j.w.) – Łysa Polana – Zakopane, z J. Gąsienicą Tomkowym.

listopad – Decyzja o osiedleniu się w Zakopanem na stałe.

listopad – Zakończenie instrumentacji Stanisława i Anny Oświecimów.

5 grudnia – Ukonstytuowanie się Zakopiańskiego Oddziału Narciarzy.

15-23 grudnia – Pobyt w Wiedniu.

25 grudnia – 2 stycznia 1908 – pierwszy kurs narciarski.

30 grudnia – wycieczka kursu narciarskiego na Goryczkową Przełęcz.

31 grudnia – Karłowiczowie wynajmują willę przy ul. Sienkiewicza (dziś Sienkiewicza 5, Lutnia).

1908

1 stycznia – wycieczka kursu narciarskiego na Giewont.

23-24 stycznia (wg prasy zakopiańskiej. Wg Chybińskiego i Malinowskiego 24-25 stycznia) – Dolina Jaworzynka – Hala Gąsienicowa – Karb (na nartach) – Kościelec (I wejście zimowe) – Karb – Hala Gąsienicowa (nocleg) – Dolina Pańszczycy – Krzyżne – Wołoszyn (I wejście zimowe) – Krzyżne – Dolina Pańszczycy – Zakopane, z R. Kordysem.

15 lutego – Żółta Turnia (I wejście zimowe), z R. Kordysem.

27 lutego – Wyprawa narciarska: Hala Gąsienicowa – Liliowe – Dolina Wierchcicha – Zawory – Dolina Hlińska – Koprowa Przełęcz – Popradzki Staw – Szczyrbskie Jezioro, z R. Kordysem i M. Zaruskim, powrót pociągiem.

wiosna – Początek pracy nad poematem Smutna opowieść op. 13.

17-18 marca – Wycieczka narciarska: Toporowa Cyrhla – Waksmundzka Polana –Morskie Oko (nocleg), powrót tą samą drogą.

5 kwietnia – Wycieczka narciarska na Wielki i Mały Kopieniec, z M. Zaruskim.

kwiecień – Karłowicz i Ludomir Różycki opracowują protest zbiorowy muzyków polskich w sprawie Filharmonii Warszawskiej.

14 kwietnia – Wycieczka narciarska: Hala Gąsienicowa – Sucha Przełęcz – Kasprowy Wierch – Dolin Goryczkowa (wg kroniki: Z Tatr Zaruskiego w piśmie „Zakopane” z 1908 r., wg Władysława Malinowskiego: 16 kwietnia, Dolina Goryczkowa – Kasprowy Wierch – powrót tą samą drogą).

27 kwietnia – Koncert Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego w Filharmonii Warszawskiej: prawykonanie Stanisława i Anny Oświecimów pod dyrekcją kompozytora.

maj – W dziennikach warszawskich ukazuje się Protest muzyków polskich.

20 maja – Kopa Magury, z M. Zaruskim.

28-31 maja: Dolina Chochołowska (nocleg) – Dolina Chochołowska Wyżnia – Długi Upłaz – Rakoń – Wołowiec – Jamnicka Przełęcz – Dolina Rohacka (nocleg) – Jamnicka Przełęcz – Rohacz Ostry – Rohacz Płaczliwy – Smutna Przełęcz – Niżni Staw Rohacki – Dolina Rohacka (nocleg) – Dolina Łatana – Osobita – Pańskie Szałasisko – Dolina Sucha – Dolina Cicha – Molkówka – Zakopane, z M. Zaruskim.

17-21 czerwca – Hala Gąsienicowa – Kozi Wierch – Zadni Granat – Hala Gąsienicowa (nocleg) – Dolina Stawów Gąsienicowych – Zadni Kościelec – Mylna Przełęcz – Zawratowa Turnia – Zawrat – Hala Gąsienicowa (nocleg) – Kozi Wierch – Dolina Pięciu Stawów Polskich – Gładka Przełęcz – Liptowskie Mury – Szpiglasowy Wierch – pierwsza turnia w grani ku Wrotom Chałubińskiego – Szpiglasowa Przełęcz – Morskie Oko (nocleg) – Przełęcz pod Chłopkiem – Mięguszowiecki Szczyt Czarny – Morskie Oko tą samą drogą (nocleg) – Białczańska Przełęcz – Dolina Żabich Stawów Białczańskich – Żabi Szczyt Niżny – Morskie Oko, w towarzystwie Stanisława Drozdowskiego, Czesława Gałuszki, Teofila Janikowskiego i M. Zaruskiego, ostatni odcinek od Doliny – Żabich Stawów Białczańskich – sam.

czerwiec – Karłowicz zostaje wybrany członkiem „Komitetu dla Turystyki Tatrzańskiej” z ramienia Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego.

początki lipca – Świstowy Szczyt – Graniasta Turnia.

13 (?) lipca – Jaworowa Przełęcz – Jaworowy Szczyt.

14 lipca – Mięguszowiecki Szczyt Czarny północną ścianą z wyznaczeniem drogi (I przejście), z Adamem Staniszewskm i M. Zaruskim.

15 lipca – Niżne Rysy – grań głównego i północnego wierzchołka, z M. Zaruskim.

lipiec, druga połowa – Karłowicz prowadzi zbiorową wycieczkę na Giewont.

lipiec, druga połowa – Kasprowy Wierch, z matką.

sierpień, początek – Ukończenie Smutnej opowieści.

6 sierpnia – Niżne Rysy, wyznakowanie drogi, z M. Zaruskim

14-15 sierpnia – Uroczystość otwarcia nowego schroniska przy Morskim Oku, z udziałem ogółu członków STTT.

14 sierpnia – Hala Gąsienicowa – Zawrat – Świstówka – Morskie Oko, zbiorowa wycieczka członków STTT.

15 sierpnia – Morskie Oko – Wyżnia Białczańska Przełęcz – Żabi Szczyt Wyżni – Wyżnia Białczańska Przełęcz – Żabi Mnich, z M. Białkowskim i K. Wernikiem.

16 sierpnia – Żabi Szczyt Niżni – Dolina Żabich Stawów Białczańskich – Młynarzowa Przełęcz, z Konradem Wernikiem.

23 sierpnia – Morskie Oko – Wyżnia Białczańska Przełęcz – Żabi Szczyt Wyżni – Dolinka Spadowa – Ciężka (Czeska) Turnia (I wejście) – nie przygotowany biwak w zejściu, z Wł. Boldireffem.

25 sierpnia – Dolina Jaworowa – Wyżnia Przełęcz Rówienkowa – grań Jaworowych Turni – Jaworowy Róg, powrót tą samą drogą, z Wł. Boldireffem i St. Porębskim.

26 sierpnia – Morskie Oko – Hińczowa Przełęcz – Cubryna – grań do Przełączki pod Zadnim Mnichem.

lato – Działania przygotowujące utworzenie Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

wrzesień – Początek pracy nad poematem Epizod na maskaradzie.

wrzesień, początek – grań Małego Giewontu.

11 września – Dolina Białej Wody (?) – Dolina Rówienki (?) – Zawracik Rówienkowy – Mały Jaworowy Szczyt (I przejście grani) – Zawracik Rówienkowy, z Wł. Boldireffem.

25 września – Dolina Białej Wody (?) – Dolina Świstowa (?) – Rohatka (?) – Dzika Turnia, z Wł. Boldireffem i M. Zaruskim.

wrzesień, koniec – Ustąpienie A. Rajchmana ze stanowiska dyrektora Filharmonii Warszawskiej, powołanie na tę funkcję H. Melcera.

wrzesień-październik – ćwiczenia wspinaczkowe na Łysankach i Suchym Wierchu i – być może – na Zameczkach w Dolinie Białego, z Wł. Boldireffem.

październik – Wycieczka fotograficzna do Doliny Suchej Kasprowej.

21-24 października – Akcja poszukiwawcza w Dolinie Niewcyrce, w towarzystwie K. i J. Bachledów i Kazimierza (?) Prószyńskiego.

jesień – Karłowicz finansuje przebudowę schroniska na Hali Gąsienicowej.

13 listopada – W Filharmonii Warszawskiej prawykonanie Smutnej opowieści M. Karłowicza pod dyr. Grzegorza Fitelberga.

16 listopada – Karłowicz sporządza testament.

29 listopada – 5 grudnia – Pobyt w Wiedniu.

30 listopada – Pod swoją nieobecność Karłowicz zostaje wybrany wiceprezesem Zakopiańskiego Oddziału Narciarzy.

4 grudnia – Koncert kompozytorski w Wiedniu: Powracające fale, Trzy odwieczne pieśni, Stanisław i Anna Oświecimowie, Smutna opowieść. Orkiestrą Wiedeńdkiego Towarzystwa Muzycznego dyrygował kompozytor.

25-31 grudnia – Drugi kurs narciarski, prowadzony przez Zaruskiego i Karłowicza.

30 grudnia – Wycieczka kursu narciarskiego do Czarnego Stawu Gąsienicowego.

31 grudnia – Wycieczka kursu narciarskiego na Kasprowy Wierch.

1909

10 stycznia – Wycieczka narciarska na Goryczkową Przełęcz, z R. Kordysem.

17 stycznia – Koncert Towarzystwa Muzycznego we Lwowie; wykonanie Powracających fal pod dyr. Mieczysława Sołtysa. Kompozytor nie był obecny.

22 stycznia – Wykonanie Trzech odwiecznych pieśni w Filharmonii Warszawskiej pod dyrekcją G. Fitelberga.

8 lutego – Wycieczka narciarska przez Boczań i Halę Gąsienicową do Czarnego Stawu Gąsienicowego.

8 lutego 1909 – Mieczysław Karłowicz ginie zasypany lawiną na zboczach Małego Kościelca.

11 lutego 1909 – odnalezienie zwłok Karłowicza

16 lutego 1909 – Pogrzeb M. Karłowicza na warszawskich Powązkach.

Melodia węgierska. Notatka

Kompozycje Mieczysława Karłowicza

* – dzieła w kompozycji lub instrumentacji w całości lub części tworzone w Zakopanem

Op. 1 – Pieśni na głos i fortepian (1895-96)

1. Zasmuconej, sł. Kazimierza Glińskiego
2. Skąd pierwsze gwiazdy, sł. Juliusza Słowackiego
3. Na śniegu, sł. Marii Konopnickiej
4. Zawód, sł. Kazimierza Tetmajera
5. Pamiętam ciche, jasne, złote dni, sł. Kazimierza Tetmajera
6. Smutną jest dusza moja, sł. Kazimierza Tetmajera

Op. 2 – Serenada G-dur na orkiestrę smyczkową (1897)

Op. 3 – Pieśni na głos i fortepian (1896)

1. Mów do mnie jeszcze, sł. Kazimierza Tetmajera
2. Idzie na pola, sł. Kazimierza Tetmajera
3. Na spokojnym, ciemnym morzu, sł. Kazimierza Tetmajera
4. Śpi w blaskach nocy, sł. Henryka Heinego, tłum. Marii Konopnickiej
5. Przed nocą wieczną, sł. Zygmunta Krasińskiego
6. Z erotyków, sł. Jana Waśniewskiego
7. Nie płacz nade mną, sł. Jana Iwańskiego
8. W wieczorną ciszę, sł. Kazimierza Tetmajera
9. Po szerokim, po szerokim morzu, sł. Kazimierza Tetmajera
10. Zaczarowana królewna, sł. Adama Asnyka

Op. 4 – Najpiękniejsze piosnki – pieśń na głos i fortepian do sł. Adama Asnyka (1898)

Op. 5 – Preludium (D-dur) i fuga podwójna (G-dur) na fortepian ( 1897-98)

Op. 6 – Muzyka do dramatu Biała gołąbka na orkiestrę symfoniczną (1899-1902)

Op. 7 – Symfonia e-moll Odrodzenie (1899-1902) *

Op. 8 – Koncert skrzypcowy A-dur (1902) *

Op. 9 – Powracające fale – poemat symfoniczny (1904) *

Op. 10 – Trzy odwieczne pieśni – poemat symfoniczny 1906) *

– Pieśń o wiekuistej tęsknocie

– Pieśń o miłości i śmierci

– Pieśń o wszechbycie

Op. 11 – Rapsodia litewska – poemat symfoniczny (1906) *

Op. 12. Stanisław i Anna Oświecimowie – poemat symfoniczny (1907)*

Op. 13 – Smutna opowieść – poemat symfoniczny (1908)*

Kompozycje nie objęte numeracją opusową

1. Der Traum na skrzypce i fortepian (1891)
2. Chant de mai F-dur na fortepian (1891)
3. Valse G-dur na fortepian (1895)
4. Pieśni na głos z fortepianem:

O, nie wierz… (wspólnie z Janem Karłowiczem), sł. Leopolda Meyeta (1892)

Z nową wiosną, sł. Czesława Jankowskiego (1895)

Czasem, gdy długo…, sł. Kazimierza Tetmajera (1896)

Rdzawe liście strząsa z drzew, sł. Kazimierza Tetmajera (1896)

Pod jaworem, sł. ludowe (1898)

5. Der Tag verrint na sopran, alt i fortepian, sł. H. Kletke (1895)
6. Liebesleben na sopran, tenor i fortepian, sł. H. Kletke (1895)
7. Impromptu D-dur na skrzypce i fortepian (1895)
8. Andante F-dur na fortepian (1896)
9. Rondo I formy (Allegro) a-moll na fortepian (1896)
10. Rondo II formy (Krakowiak-Allegro) G-dur na fortepian (1896)
11. Rondo III formy a-moll na fortepian (1896)
12. Serenada G-dur na wiolonczelę i fortepian (1896)
13. Serenada marcowa z kotem Es-dur na skrzypce i wiolonczelę (1896)
14. Wandervöglein na chór (soprany, alty) i fortepian, sł. H. Kletke ( 189 )
15. Im Mondschein na chór (soprany I, II, alty) i fortepian, sł. H. Kletke (1897)
16. Mein bester Freund na 4-głosowy chór męska a capella, sł. M. Reiner (1897)
17. Fuga 4-głosawa B-dur na fortepian (1897)
18. Sonatina (I cz.) d-moll na fortepian (1898)
19. Sonata (I cz.) B-dur na fortepian (1898)
20. Marsz D-dur na orkiestrę dętą (1899)
21. Na Anioł Pański biją dzwony – muzyka do melodeklamacji wiersza Kazimierza Tetmajera (1902) *
22. Epizod na maskaradzie – poemat symfoniczny, dokończony i zinstrumentowany przez Grzegorza Fitelberga (1911) *

Artykuły tatrzańskie Mieczysława Karłowicza

1. Kościelec, „Kurier Zakopiański” 1892, nr 2 (wspólnie z Januszem Chmielewskim).
2. Kominy, „Kurier Zakopiański” 1892, nr 6.
3. Wycieczka na króla tatrzańskiego i Szczyt Mięguszowiecki, „Wędrowiec” 1895, nr 7, s. 127-128, nr 8, s. 147-148, nr 9, s. 167-168, nr 10, s. 187-188.
4. Turyści – włamywaczami, „Taternik” 1907, nr 1, s. 14.
5. Przejście z Dol. Jaworowej do Zielonego Stawu Kieżmarskiego przez Przełęcz Kołową, „Taternik” 1907, nr 2, s. 28.
6. Droga na Szczyt Żłobisty, „Taternik” 1907, nr 2, s. 28.
7. W ważnej sprawie, „Taternik” 1907, nr 3, 39-40.
8. Międzynarodowa wystawa sportowa w Berlinie, „Taternik” 1907 nr 3, s. 41-42.
9. Po „młodym” śniegu (dziewięć dni w Tatrach), „Taternik” 1907 nr 4, s. 49-60.
10. Wśród śniegów tatrzańskich, „Słowo Polskie”, Lwów 7 lutego 1908, „Zakopane” 1908, nr 4 z 20 lutego 1908 i nr 5 z 5 marca 1908.
11. W jesiennym słońcu, „Taternik” 1908, nr 3, s. 41-45.
12. Rohacze, „Taternik” 1908, nr 4, s. 67-70.
13. Z wędrówek samotnych, „Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego”, XXX: 1909, s. 8-15.

Tekst: Maciej Pinkwart

Zdjęcia archiwalne w domenie publicznej

Chata Stopki – Zakopane

Drewniany Dworzec Tatrzański

Klemensówka

Willa Lutnia